Honing slingeren

Auteur: Robbert Mackiewicz

Honing slingeren kun je op verschillende manieren doen. Je kunt alles zelf regelen of je kunt bij of met de vereniging gaan slingeren. Deze handleiding gaat uit van het zelf doen en wat je daar dan allemaal voor nodig hebt. De beschrijving is gebaseerd op mijn eigen ervaring van zomer 2010 waarin ik geheel onverwacht voor het eerst 13 kilo mocht slingeren. Twee dagen voordat ik ging slingeren heb ik de bijenuitlaat geplaatst tussen de honingkamer en de broedkamer zodat de honingkamer bijvrij zou zijn. Haal een honingkamer vlak voordat je hem gaat slingeren van het volk af. De honing is dan nog warm en kan makkelijker geslingerd worden.

Hoeveel honing?

Als je uitgaat van een honingkamer formaat spaarkast dan komt uit een volledig gesloten raam op 1,2 à 1,3 kilo honing. 1 dm² oppervlakte gevuld aan beide kanten brengt ongeveer 0,31 kilo op. Een honingkamerraam heeft 4,15 dm² oppervlakte aan een kant en daarmee kom je op die 1,3 kilo per raam. Alle tien de ramen verzegeld betekend 13 kilo uit een honingkamer.

Wanneer is de honing goed?

Als regel kun je stellen dat alle verzegelde honing goed is. Als niet alles verzegeld is, dan moet zeker 2/3 van de raat verzegeld zijn voor je mag slingeren. Honing die verzegeld is noemt men rijp. De bijen hebben de nectar zover ingedikt dat die geschikt is om langere tijd te bewaren. De bewaartijd is afhankelijk van de hoeveelheid vocht in de honing. Die mag niet meer dan 20% vocht bevatten anders gaat de honing gisten. Volgens de warenwet moet honing dus minder dat 20% vocht bevatten wil die twee jaar houdbaar zijn. De hoeveelheid vocht in de honing wordt gemeten met een refractometer. Dat is een apparaat waar je een beetje honing op kunt leggen en dan houd je hem in het licht. Door een kijkgat kun je de percentages uitlezen. De honing die ik voor deze handleiding geslingerd heb, had een gehalte van 18% en is daarmee twee jaar houdbaar.

Wat heb ik nodig?

• Afgesloten ruimte;
• Twee à drie emmers waarvan er tenminste één wit is;
• Twee theedoeken;
• Voedingsemmers van 10 liter om de honing in op de vangen;
• Honingslinger. Koop die zelf of huur hem van een vereniging;
• Dubbele honingzeef van RVS;
• Ontzegelbak;
• Ontzegelvork;
• Honingschraper;
• Zeepsop en de beschikking over warm water;
• Tuinslang aangesloten op de buitenkraan.

Waar begin ik mee?

Met schoonmaken. Niet het leukste karwei maar wel noodzakelijk. Ik heb de honingslinger gehuurd van de vereniging. Degene die hem als laatst gebruikt dient de slinger schoon te maken maar ga daar nooit vanuit ook al ziet deze er op het eerste oog er schoon uit. Ik heb de slinger in de schuur gezet en heb de snijkraan gesloten. Toen met de tuinslang en draaiende kooi de hele binnenkant bespoten. De foto laat zien wat de winst van het schoonmaken is.

Maak de eerste schoonmaakbeurt nooit gebruik van heet water. Wasresten worden op deze manier week en gaan nog beter vastzitten aan de onderdelen. Spoel dus eerst met koud water en raak alle onderdelen met de hand aan zodat alle wasbrokken loskomen. Pas daarna met heet water ontsmetten en weer met koud water naspoelen. Gebruik de emmers om het water af te voeren.

Maak zo nodig ook de honingschraper, voedingsemmer en dubbele RVS-zeef schoon. Immers al dit gereedschap zal in aanraking komen met honing.

Dan nog iets heel belangrijks: Maak alles droog tot op het bot! Honing is hygroscopisch, wat betekend dat het vocht uit de lucht en omgeving opneemt. Elk druppeltje dat blijft zitten zal in de honing terecht komen wat de houdbaarheid verminderd. Honing met veel water gaat eerder gisten!

Het ontzegelen

Omdat we nu in aanraking gaan komen met honing zet ik altijd twee emmers klaar en een theedoek. Elke keer dat je honing aan je handen krijgt spoel je die af in emmer 1 en vervolgens in emmer 2. Je handen maak je weer droog met de theedoek. Voordeel is dat alles wat je aanraakt schoon blijft.

Nu we alles klaar hebben staan is het tijd om daadwerkelijk te gaan slingeren, maar eerst moeten we de gesloten cellen ontdoen van de wasdekseltjes. Ik gebruik altijd een grote werkbank in de schuur waar de ontzegelbak op staat. Daarnaast is er ruimte voor een lege honingkamer om de leeg geslingerde ramen in te doen. Ik gebruik een relatief goedkope ontzegelbak van het Bijenhuis (Van der Valk-kistje) maar hij voldoet prima. We gaan als volgt te werk:

We pakken een honingraam uit de honingkamer en hangen dat in de ontzegelbak. Het makkelijkste is nu om de ontzegelvork van onderen net onder de wasdekseltjes te steken. Steek zo’n 1 cm en trek dan de vork naar je toe. Steek opnieuw naar de volgende 1 cm. Als je het te pakken hebt kun je voor 1,5 of 2 cm steken. Denk eraan dat je probeert zo vlak mogelijk onder het oppervlakte te blijven zodat je alleen de dekseltjes te pakken krijgt. Werk zo van onder naar boven en van de ene kant naar de andere kant. Je kunt ook van opzij beginnen. Als je ontzegelvork vol is schraap je die af aan de rand van de bak en ga je weer verder. Als de ene kant klaar is draai je het raam om en doe je de andere kant. Je zal zien dat er al wat honing gaat druppelen, dus laat zo’n opengemaakt raam niet te lang staan, maar probeer het zo snel mogelijk in de slinger te krijgen. Het mooiste is als je met zijn tweeën bent, want dan kan de een ontzegelen en de ander de slinger vullen en slingeren.

Het slingeren

Voordat je begint: SLUIT DE SNIJKRAAN. Mocht je dat nog niet gedaan hebben.

Het juist plaatsen van de ramen in de slinger is ook van belang. Op de foto is duidelijk te zien dat de oortjes van de ramen allemaal dezelfde kant op wijzen. Dat is gedaan omdat de cellen schuin naar beneden lopen. Als je een raam rechtop een tafel zet en je zou er vanaf de zijkant kijken dan lopen de cellen overdreven als een V naar onderen. Daarom plaats je de oortjes van de draairichting af om de honing er uit te kunnen slingeren. Dus als de slinger linksom draait zal de bodem eerst langs komen en daarna de bovenkant met de oortjes. Ik heb gebruik gemaakt van een zesraams handslinger maar er zijn ook veel grotere en kleinere, zowel met als zonder motor. De meest moderne tegenwoordig zijn de radiaalslingers waarbij de ramen haaks tegen de wand aan staan. Hier staan de oortjes naar de wand toe. Met een radiaal slinger hoef je de ramen niet om te draaien. Dat moet namelijk bij de gewone drie- en zesraamsslingers wel. 

Of je nu gebruik maakt van een motor of met de hand slingert, je moet niet meteen een kant helemaal leeg slingeren. Daarmee komt er namelijk te veel kracht op de raat te staan en kan de raat er zelfs uitgeslingerd worden. De regel is ongeveer 20 keer rond aan de ene kant en dan alle ramen omdraaien en vervolgens de andere kant volledig leeg slingeren. Met de hand is dat zwaarder maar als je ongeveer vier minuten slingert is zo’n beetje alles eruit. Je kunt het vaak horen “regenen” tegen de wand aan. Als het gestopt is met regenen draai je alles nog een keer om en slinger je de eerste kant nog een keer vier minuten. Dus 20 x kant A, 4 minuten kant B en dan nog eens 4 minuten kant A. Dat maakt dat je zeker 10 minuten bezig bent met slingeren van 3 of 6 ramen. Slinger ook op een steeds hoger tempo zodat je het onderste uit de kan haalt. Denk erom dat bij het omdraaien de ramen weer met de oortjes naar de draairichting wijzen. Wacht niet te lang met het openen van de snijkraan. De bodem loopt in het midden omhoog en dan heb je nog speling tot het kogelhuis waar de kooi in staat maar daar moet de honing niet bij komen. In dat kogelhuis zit vet en dat willen we niet in de honing krijgen.

Het zeven

Nu je de eerste ramen leeg hebt geslingerd zit er honing in de slinger. Die wil zo snel mogelijk in de emmer maar eerst de voedingsemmer eronder met de dubbele RVS-zeef erop. Ik gebruik emmers van 10 liter want die zijn nog een beetje te tillen en bij mij passen ze netjes onder de slinger. De dubbele RVS-zeef is voor mij genoeg om te zeven. Je kunt diverse nylon zeven kopen om extra te zeven maar mijn ervaring tot nu toe is dat de dubbele RVS-zeef genoeg is. Het onderste deel is namelijk zeer fijn en houdt alle wasdeeltjes tegen.

Als alles op zijn plaats staat kun je de snijkraan voorzichtig openen. Stel die zo in dat niet alles er meteen uitkomt. Houd er ook rekening mee dat de eerste honing sneller door de zeef is dan de honing die uit de laatste ramen komt. De zeef zal immers steeds meer verstopt raken en minder snel honing doorlaten. Ik stel de snijkraan zo in dat er een dun stroompje ontstaat. De foto geeft een volledige open snijkraan, dus dat is niet het juiste voorbeeld.

Mocht de zeef verstopt raken zet dan de kraan dicht en wacht 10 minuten totdat alles doorgelopen is. Spoel de zeef dan om in koud water. Spoel omgekeerd zodat de wasdelen uit de zeef geweekt worden. Gebruik geen borstel of iets dergelijks. Droog de zeef weer goed en laat de rest van de honing erdoorheen lopen. Let op de volgende zaken als je aan het zeven bent want je zal niet de eerste zijn waar de honing op de grond ligt:

• Houd in de gaten dat de emmer niet overloopt. Pak tijdig een nieuwe emmer;
• Houd in de gaten dat de zeef niet overloopt door vervuiling of door een te snel lopende snijkraan.

Klaar met slingeren

Je hebt alle ramen geslingerd, je hebt meerdere emmers vol en je hebt pijn in je armen van het slingeren. Dan heb je het goed gedaan. Rest nu nog de honing uit de slinger te halen want ook daar zit nog aardig wat in. Een slinger kun je uit elkaar halen. Verwijder de deksels en de moeren waar het slingerhuis aan vast zit. Verwijder nu de slingerkooi en leg die op een schone ondergrond. Gebruik nu de honingspatel en begin vanaf de bovenste rand alle honing naar beneden te duwen. Zet onder een van de drie poten, recht tegenover de snijkraan, een steen om zo de slinger schuin te zetten. Bepaal hoeveel honing er in de emmer zit en vervang die eventueel door een nieuwe. Zet nu de snijkraan volledig open. Duw de honing op de bodem richting de snijkraan. Als alle honing uit de slinger is geveegd kun je eventueel de rest met je vingers opsnoepen. Laat de zeef nog 10 minuten staan en sluit ook dan de laatste emmer. En weer begint het opruimen en schoonmaken.

Opruimen

Opnieuw gaan we de slinger met koud water schoonspoelen. Ik zet daarvoor de korf en het slingerhuis terug. Sluit de snijkraan en gebruik de tuinslang tijdens het slingeren om koud water in de slinger te spuiten. Ga net zo lang door totdat de onderkant van de korf in aanraking komt met het water en de hele boel gaat ronddraaien. Daarmee lost de resthoning op. Laat het vervuilde water weglopen in de emmers en spoel de slinger nog een keer na. Ik ga meestal nog met mijn handen langs de kooi om wasresten te verwijderen. Spoel ook de ontzegelvork en de dubbele RVS-zeef af met koud water. Droog alles met een theedoek.

Wasdekseltjes en lege ramen

Rest ons nog om de wasdekseltjes op te ruimen. Ik heb wel eens gehoord dat men die aan een duivenmelker geeft. Ik heb ze gewoon in een voerbak gedaan en teruggegeven aan het volk waar de ramen vandaan kwamen. Wel maximaal twee dagen laten staan anders gaan ze er in bouwen. Na twee dagen zijn al die dekseltjes omgewoeld en gortdroog gepoetst. Zet de wasdekseltjes niet zomaar los in een emmer bij de volken in het gras want dan ontstaat roverij. Bij roverij zullen namelijk heel veel bijen uit verschillende volken de honing gaan roven en zijn ze zo onvriendelijk dat ze ruzie maken en daardoor zullen veel bijen sneuvelen.

De overgebleven schone wasdekseltjes kun je omsmelten en inruilen tegen kunstraat of gebruiken voor kaarsen. Deze was is zeer gewild omdat deze puur en schoon is.

De lege ramen kun je ook weer in een honingkamer teruggeven aan het volk waar het uit kwam. Maximaal twee dagen. In deze tijd zullen de bijen de cellen schoonpoetsen en repareren. Na twee dagen heb je mooie ramen die je kunt bewaren tot het voorjaar.

De honing

Die laten we een week in de emmers staan. Het beste is op kamertemperatuur maar als het in de zomer buiten warm is dan kan het ook in de schuur blijven staan. Na een week gaan we de honing afschuimen. Door het slingeren en zeven zijn er luchtbelletjes ontstaan in de honing. Die komen in een week allemaal naar boven drijven en nemen nog eventuele verontreinigingen mee. Gebruik weer de honingspatel om de bovenste 5 mm van de honing af te schrapen of leg een vel doorzichtige huishoudfolie op de honing. Zorg dat die overal contact maakt met de honing en trek hem er dan in een keer af. Doe het schraapsel eventueel bij de wasdekseltjes zodat het opgenomen kan worden door bijen. Zo gaat er niks verloren. Eventueel als het nodig is romen we twee keer af. Dat ligt aan de hoeveelheid lucht en schuimvorming op de honing.

Gefeliciteerd! Je honing zit in de emmers.

Mis je nog wat aan deze handleiding of wil je iets anders kwijt over deze pagina? Laat een reactie achter.
Je reactie zal eerst goedgekeurd worden voordat deze zichtbaar is onder aan deze pagina. Dit ter voorkoming van spam.