Je hebt een melding doorgekregen van een zwerm. Nu ben je aan zet om een zwerm te gaan scheppen. Dit artikel beschrijft wat je moet meenemen en hoe je de zwerm vangt. Er zijn verschillende soorten zwermen: Voor-/brand-/bruids-, na-, hongerzwerm. De voor- en brandzwerm zijn het meest interessant, ze bevatten namelijk een leggende koningin. Navragen bij of na melding:
- Tijdstip arriveren zwerm;
- Zijn het wel bijen;
- Geschatte tijd dat zwerm er al zit. Dit i.v.m. eventueel hongerlijden van de zwerm en daardoor stekerig;
- Locatie zwerm: adres, hoogte boven het maaiveld, in zon of schaduw, droog of in de regen, in eigen tuin, in andermans tuin, op openbare weg, aan een tak, stam of anderszins;
- Grootte van de zwerm zodat je daar je materiaal op kunt afstemmen;
- Één tros of meerdere zwermen.
Noteren: tijdstip van de zwermmelding. Neem de volgende uitrusting mee naar de zwermlocatie:
- een kieps en/of korf (bij warm weer bij voorkeur een grote kieps of korf)
- afdeklap voor kieps/korf (jute of iets anders goed luchtdoorlatend zoals muggengaas)
- pennen (lange gladde spijkers, speciale pennen of touw)
- water in verstuiver
- vers kruid (citroenmelisse is heel goed)
- veger
- beschermingsmiddelen (imkerjack, evt. handschoenen)
- blokje hout
- eventueel een trapleer
- snoeimes
De aanpak
- Zorg tevoren de uitrusting bij elkaar te hebben: neem in geval van een vermoedelijk zeer grote zwerm ook een korf mee;
- Met melder afstemmen hoe laat je komt;
- Bij melding in ochtend of vroege middag binnen een uur scheppen, de zwerm zal nadien vertrekken;
- Bij melding vanaf einde middag, mag je aannemen dat de zwerm niet meer vertrekt. Bij warm weer is deze ook in de avond te scheppen. Indien zwerm in de zon of anderszins ongunstig hangt, dan toch kort na melding scheppen;
- Ter plaatse omstanders op de hoogte stellen en instructies geven afstand te bewaren;
- Tros bij warm weer licht besproeien met water. Zo zorg je er ook voor dat er minder bijen opvliegen;
- Doek of gaas op geschikte ondergrond zo dicht mogelijk bij de hangplek leggen. Doek en kieps inwrijven met de citroenmelisse of ander geschikt kruid;
- Scheppen door de kieps of korf zo dicht mogelijk onder de tros te houden, tros met tak afknippen. Zwerm valt dan nagenoeg compleet in kieps en blijft het rustigst. Bij ander soort hangplek bijen met flinke tik afkloppen en/of met veger in de kieps brengen. In geval van 2 zwermen: grote eerst scheppen, daarna een kleine erbij of in een tweede kieps;
- Na het scheppen de kieps in een soepele beweging naar midden van doek brengen en daar rustig keren, de kieps aan een kant op een blokje of takje zetten. Op deze manier kunnen nog rondvliegende bijen de kieps vinden. Op de kieps zullen bijen gaan stertselen om de nestgeur te verspreiden. Zwermen maken door het stertselen een zwaar zoemend geluid;
- De plaats waar de tros hing zomogelijk nat spuiten om de geur van de bijen daar wat te verminderen. Dat helpt bij het invliegen naar de kieps;
- Goed observeren: zit de koningin wel in de kieps. Hoe merk je dat:
- als rond de kiepsrand veel bijen met het achterlijf omhoog gaan zitten om hun geur af te geven (stertselen);
- als de bijen geleidelijk aan naar de kieps vliegen.
- Als 11 niet gebeurt, en je ziet veel bijen naar de tak terug vliegen en weer een tros vormen, dan betekent het dat de koningin daar nog is. Die bijen kun je dan opnieuw scheppen. Bij traag invliegen en verspreid neerstrijken is koningin niet meer in de zwerm. Neem de bijen toch maar mee, die laten invliegen op een bestaand volk, of weggeven aan iemand met volk;
- Zwerm mee naar huis nemen door de kieps dicht te maken met een doek / gaas en de pennen. Er zijn twee manieren:
- Wachten op locatie totdat nagenoeg alle bijen in de kieps zijn. Meestal blijven er nog veel aan de kiepsrand zitten, sproei er wat water op om ze naar binnen te dwingen;
- Als je de zwerm later op de avond (frisser) ophaalt dan zullen alle bijen in de kieps zitten. In de tussentijd kun je thuis een 3-, 6- of 10-ramer voorbereiden.
- In elk geval de kieps geventileerd meenemen naar de bijenstal. Bij warm weer zorgen voor zeer goede ventilatie. Zwerm kan anders overstuur raken en sterven;
- De zwerm geventileerd en in schaduw even tot rust laten komen;
- De complete kast (3-, 6- of 10-raams) staat al klaar. 4 à 6 ramen staan aan weerszijden van de kast. De kieps openen, de bijen in één korte beweging in de kast stoten, eventuele takjes verwijderen, ramen rustig in laten zakken, dekplank en deksel erop. Losse bijen uit de kieps en van het doek via plank laten inlopen. Luister naar het volk in de kast: een opvallend sonoor geluid. De dames en heren zijn tevreden. Als die het zijn, dan ook de koningin en de imker!
- Een zwerm die dezelfde dag nog gevangen is heeft voor drie dagen voer mee. Een zwerm dan nooit voeren. De nieuwe kunstraat zal in twee dagen volledig uitgebouwd zijn. In geval van een kleine of wat agressieve zwerm, kunnen we wel één raam met voer geven.
Tenslotte proosten we op de zwerm met een biertje of wijntje al dan niet met mijn eigen koningin.